Kenaikan 43% perceraian di Malaysia tahun lalu kesan PKP semasa pandemik, kata pakar

SINGAPURA: Jumlah perceraian di Malaysia mencatatkan lonjakan besar pada tahun lalu dengan peningkatan kepada 62,890 dibandingkan dengan 43,936 pada tahun sebelumnya. 

Para peguam yang ditemui CNA menyatakan sebahagian besar kenaikan itu boleh dikaitkan dengan kesan penutupan (atau langkah-langkah penyekatan gerakan) semasa pandemik COVID-19. 

Namun di sebalik kenaikan tersebut, seorang pakar berkata tidak semuanya adalah berita tidak baik kerana ia juga menunjukkan adanya kesedaran lebih besar tentang pentingnya kesihatan mental dalam sesuatu sesuatu hubungan. 
 
Angka yang dikeluarkan Jabatan Perangkaan Malaysia (DOSM) pada Nov 23, menunjukkan kes penceraian meningkat sebanyak 43.1 peratus pada 2022 berbanding tahun sebelumnya, dengan penceraian dalam kalangan orang Islam membentuk jumlah terbesar. 

Daripada 62,890 kes perceraian yang dicatatkan pada 2022, 46,138 kes melibatkan pasangan Islam, kenaikan sebanyak 45.8 peratus daripada tahun sebelumnya, kata ketua perangkaan DOSM Uzir Mahidin.

Terdapat juga peningkatan 36.4 peratus dalam jumlah perceraian bukan Islam - daripada 12,286 kes pada 2021 kepada 16,752 kes pada 2022.

Menurut peguam-peguam yang diwawancara CNA, faktor seperti meluasnya penggunaan media sosial, pemerkasaan yang lebih besar bagi kaum wanita serta cara berfikir "moden" juga merupakan faktor yang mungkin membawa kepada peningkatan jumlah perceraian di Malaysia. 

Seorang peguam menyatakan bahawa bagi orang Islam, masalah yang timbul daripada perkahwinan poligami mungkin menyumbang kepada peningkatan kes perceraian dalam masyarakat.

PANDEMIK COVID-19

Jerald Gomez, peguam di Jerald Gomez & Associates, memberitahu CNA bahawa kadar perceraian yang tinggi boleh dikaitkan dengan kesan pandemik COVID-19.

Beliau menyatakan bahawa perintah berkurung – yang dikenali sebagai Perintah Kawalan Pergerakan (PKP) - semasa pandemik menyebabkan banyak pasangan menghabiskan masa bersama secara dekat dalam jangka waktu yang lama tanpa henti. 

PKP dikuatkuasakan pada Mac 2020 sehingga Disember 2021.

Langkah itu sekali gus tidak memberikan ruang kepada pasangan-pasangan untuk membuat renungan atau menenangkan fikiran mereka sendiri tanpa pasangan masing-masing. 

“(Penutupan) berlaku selama hampir dua tahun yang mencetuskan banyak perbezaan (sesama pasangan) dalam soal pendapat, falsafah, pengurusan kewangan dan (juga mengakibatkan) tindak tanduk mereka menjadi tekanan kepada satu sama lain,” kata Encik Gomez.

Pandemik itu juga menambah tekanan kewangan dalam hubungan mereka.  

"Ini semua menambah tekanan untuk menyokong sesama sendiri (menyebabkan) setiap pasangan meneliti dengan lebih mendalam sumbangan kewangan yang dibuat satu sama lain," kata Encik Gomez kepada CNA.

Cik Goh Siu Lin, rakan kongsi di Kee Sern, Siu & Huey, menyatakan bahawa peningkatan keganasan rumah tangga semasa wabak COVID-19 juga boleh menyumbang kepada kadar perceraian yang lebih tinggi.

"Terdapat statistik daripada Pertubuhan Bantuan Wanita (WAO) (yang menangani bagaimana) keganasan rumah tangga meningkat semasa tempoh PKP," katanya, sambil menambah bagaimana peningkatan persepsi bahawa bukanlah memalukan untuk meninggalkan perkahwinan yang tidak bahagia atau toksik, boleh mendorong beberapa pasangan untuk menuntut cerai. 

WAO ialah pertubuhan bukan kerajaan (NGO) tempatan yang menyediakan sokongan kepada wanita dan kanak-kanak yang mengalami penderaan.
 
Menurut organisasi itu, ia menyaksikan peningkatan 44 peratus dalam panggilan ke talian hotline dan pertanyaan di Whatsapp pada Mac 2020 apabila perintah berkurung dikenakan.

Cik Goh menambah bahawa peningkatan mendadak dalam perceraian juga mungkin disebabkan oleh kes tertunggak yang baru berjaya diselesaikan.

“Walaupun mahkamah masih beroperasi (semasa pandemik), mereka (berbuat demikian) pada kapasiti yang lebih rendah. Oleh itu boleh jadi bahawa tunggakan sedang dibersihkan sebaik sahaja wabak itu ditarik balik, "katanya.

Ketua perangkaan DOSM menyatakan dalam kenyataannya bahawa peningkatan 45.8 peratus dalam perceraian orang Islam pada 2022 adalah disebabkan oleh "kes yang dibawa ke hadapan dari tahun sebelumnya".

PERKAHWINAN ORANG ISLAM 

Para peguam memberitahu CNA bahawa wanita Islam yang mungkin telah dianiaya dalam perkahwinan berpoligami membuat keputusan bahawa perceraian adalah tindakan terbaik.

Di Malaysia, poligami dibenarkan bagi orang Islam dan kebenaran mesti diberikan oleh mahkamah Syariah.

“Sesetengah lelaki (dalam perkahwinan poligami) mungkin tidak benar-benar memperuntukkan masa, tenaga dan usaha untuk isteri pertama atau kedua apabila ada isteri ketiga dan keempat untuk dijaga.

“Dalam senario seperti itu, isteri yang lebih tua mungkin tidak mahu bertolak ansur lagi (dan mencari) pilihan lain seperti berdikari. Mereka tahu hak mereka dan mereka mahu mendapatkan bahagian mereka dari segi aset atau wang nafkah,” kata Cik Goh kepada CNA.

Goh menambah bahawa dia telah mengendalikan kes di mana isteri kedua dijadikan sebagai "penjana kekayaan" manakala suami tidak menyumbang kepada perkahwinan.

“Saya lihat kadang-kadang suami ‘goyang kaki’ dan isteri pula yang menjaga rumah dan bekerja kerana mereka perlu mencari rezki meja dan menghantar anak-anak ke sekolah. Dan isteri-isteri ini kadangkala didera secara fizikal, seksual dan emosi,” kata beliau. 

"Jadi wanita-wanita ini (memutuskan bahawa) ini tidak boleh diterima, sambil berkata 'Saya lebih suka berdikari dan bebas daripada semua penderaan ini' daripada berada dalam perkahwinan yang tidak bahagia dan kasar."

Sisters In Islam - sebuah pertubuhan awam tempatan yang mempromosikan hak wanita dalam kerangka - menyatakan dalam satu penemuannya pada 2021 bahawa kebimbangan utama yang ditimbulkan oleh wanita dalam perkahwinan poligami ialah suami mereka tidak memberi mereka sebarang nafkah.

Data yang dikumpul dari klinik undang-undang persatuan  itu juga mendapati bahawa isu kedua paling berulang ialah suami mereka telah melakukan perkahwinan poligami tanpa kebenaran mereka, diikuti dengan poligami tidak berdaftar.

Encik Gomez menyatakan bahawa dalam perkahwinan sivil, pasangan hanya boleh memohon cerai selepas dua tahun berkahwin. Sementara itu, lelaki Islam dibenarkan mengisytiharkan "talak" tiga kali untuk perceraian segera.

Pengucapan "talak", yang bermaksud melepaskan atau melepaskan ikatan, adalah kaedah perceraian yang diiktiraf oleh mahkamah Syariah, walaupun pelaksanaanya mungkin berbeza-beza di setiap negeri. Di negeri pantai timur Terengganu misalnya, pengisytiharan "talak" mesti dibuat tiga kali di mahkamah untuk perceraian itu diiktiraf.

Cik Jazzmine Khoo, rakan kongsi pengurusan di Jazzmine Khoo & Associates, juga menarik perhatian tentang proses pantas dalam perceraian orang Islam.

“Pasangan Muslim boleh menyelesaikan perceraian dalam masa yang singkat - beberapa jam sahaja atau kurang daripada itu. (Sementara itu), perceraian bukan Islam masih memerlukan beberapa bulan untuk diselesaikan,” katanya.

FAKTOR LAIN

Selain itu, isu-isu umum seperti media sosial atau platform dalam talian, dan sikap generasi muda terhadap perkahwinan juga merupakan faktor yang membawa kepada peningkatan jumlah perceraian di Malaysia.

Encik Gomez menegaskan bahawa "media sosial menjadi kaedah utama melepaskan diri kepada mereka mengalami tekanan atau tekanan".

“Akses kepada Facebook, Tinder, TikTok, Instagram dan Whatsapp adalah contoh (yang membolehkan) pasangan suami isteri berkomunikasi dengan pihak ketiga secara tertutup dan menyediakan ruang untuk mereka berkenalan dengan orang yang tidak dikenali atau kenalan,” katanya.

Beliau menambah bahawa individu yang yang melangkah keluar daripada perkahwinan mungkin membandingkan orang lain itu dengan pasangan mereka.

Encik Gomez juga menyatakan bahawa sikap "mementingkan diri sendiri" generasi muda telah memainkan peranan ke arah peningkatan kes perceraian di Malaysia. 

“Generasi pasangan muda hari ini diberkati dengan sokongan kewangan kerajaan dan ibu bapa mereka, peluang dan banyak keselesaan hidup… Matlamat utama mereka adalah untuk menikmati diri sendiri, untuk sentiasa berada dalam keadaan bahagia.

“Dari pengalaman kami, pasangan muda bercerai pada tanda pertama timbulnya masalah atau rasa tidak senang. Ada juga dalam tempoh dua tahun berkahwin,” katanya.

Cik Khoo menambah bahawa sikap "moden" generasi muda memainkan peranan, dengan menyatakan bahawa pasangan yang lebih muda membentuk kebanyakan kliennya yang ingin bercerai.

“Ini kerana pasangan muda berfikiran ke hadapan atau moden dalam pemikiran. Mereka membuat keputusan dengan cepat dan tidak mahu mensia-siakan masa depan mereka,” katanya.

“Sebagai perbandingan, pasangan yang lebih tua mempunyai lebih banyak kesabaran dan mungkin ada yang masih mempunyai persepsi buruk mengenai perceraian. Mereka cenderung untuk kekal dalam perkahwinan mereka dan cuba untuk mendamaikan.”

KEHIDUPAN SELEPAS BERCERAI 

Cik Khoo menyatakan bahawa peningkatan dalam perceraian mungkin tidak semestinya sesuatu yang buruk.

"Kesedaran kesihatan mental (menjadi lebih meluas) dan saya fikir orang ramai lebih berwaspada bahawa keadaan mental yang sihat berpunca daripada pelbagai faktor dan salah satunya adalah dengan mempunyai hubungan yang sihat," katanya.

Sementara itu, Cik Goh berkata bahawa lebih banyak sumber mesti dilperuntukkan kepada sistem kehakiman untuk memudahkan perceraian.

Beliau menyatakan pendekatan yang dikenali sebagai proses undang-undang kolaboratif – yang berfokuskan keluarga atau kanak-kanak - menekankan komitmen untuk membantu keluarga mencapai penyelesaian yang disesuaikan dengan bantuan pembimbing keluarga, dan bukannya pergi ke mahkamah.

Beliau menambah bahawa adalah penting bagi kerajaan atau agensi memastikan sistem keadilan berpaksikan keluarga seperti di Singapura.

“Ini memerlukan kerajaan melengkapkan badan kehakiman (dari segi kewangan). (Juga perlu ada) profesional perantaraan di lapangan supaya mereka boleh campur tangan pada peringkat awal sebelum konflik meningkat atau menjadi lebih teruk,” kata Cik Goh.

Beliau menambah sumber diperlukan untuk memecahkan trauma antara generasi yang boleh menyebabkan perceraian atau perhubungan tidak sihat beterusan turun-temurun.

Baca artikel ini dalam Bahasa Inggeris di sini.